Inflacja- zjawisko
długotrwałego wzrostu średniego poziomu cen w gospodarce. Inną jej definicją
może być też długotrwały proces obniżania się wartości pieniądza w gospodarce.
Inflacja
mierzona jest jako procentowa zmiana indeksu cen. Procent ten jest określany
jako stopa inflacji lub indeks wzrostu cen. Najpopularniejszym okresem
pomiarowym dla inflacji jest okres 1 roku. W Polsce najczęściej używanym
indeksem inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.
Inflacja nie
jest z reguły mierzona na wszystkich produktach dostępnych w gospodarce.
Oszacowuje się ją na podstawie mniejszej grupy dóbr, która w swojej budowie ma
reprezentować ogół dóbr występujących w gospodarce. Tę grupę dóbr nazywamy
koszykiem dóbr.[1]
Przyczyny inflacji
wadliwa
struktura gospodarki
zbyt duża
emisja pieniędzy, która jest nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego,
niezrównoważony
budżet państwa,
ingerencja
państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do
nadmiernej ilości pieniądza.
Teoria Johna
M. Keynesa, oparta na niedostatecznym popycie konsumpcyjnym i inwestycyjnym
stworzyła podstawy do zrozumienia przyczyn inflacji i sformułowania dwóch
głównych rodzajów tego zjawiska (M. Nasiłowski, 1998, s. 295):
inflacja
ciągniona przez popyt - ten rodzaj inflacji często obserwuje się w okresach
wojen, kiedy to nakłady państwa na produkcję zbrojeń powodujące wysoki stopień
wykorzystania możliwości produkcyjnych prowadzą do gwałtownych wzrostów cen
towarów i usług,
inflacja
pchana przez koszty - Według teorii Keynesa inflacja pchana przez koszty jest
wywoływana przez związki zawodowe, które wymuszają podwyżki płac skutkujące
wzrostem kosztów wytworzenia lub przez monopole, które podnoszą nieograniczenie
ceny swoich produktów dla realizacji wyższych zysków.
Szczególnym
rodzajem inflacji pchanej przez koszty może być przykład inflacji wywołanej
spektakularnym wzrostem cen ropy naftowej wymuszonym przez OPEC w latach
1973-1974 (tzw. Szok cenowy)
inflacja ukryta
- jest zjawiskiem charakterystycznym dla krajów o gospodarce centralnie
planowanej. Wyraża się w trwale utrzymywanej nadwyżce popytu konsumpcyjnego nad
celowo ograniczaną podażą dóbr i usług.[2]
Rodzaje inflacji
Według
kryterium tempa:
pełzająca–
nie przekracza 5% rocznie
Inflacja umiarkowana(krocząca) – oscyluje w granicach
5–10% rocznie
galopująca–
roczny wzrost cen według stopy dwu- albo trzycyfrowej, od 50% w górę
hiperinflacja–
miesięczny wzrost cen przekracza 150%
Według
kryterium przyczyny:
wewnętrzna
importowana
endogeniczna
egzogeniczna
popytowa
kosztowa
pieniężna
budżetowa
kredytowa
płacowa
Według
kryterium przejawiania się oraz skutków:
otwarta
tłumiona
jawna
ukryta
Według
kryterium całokształtu stosunków ekonomicznych w kraju:
cywilizowana
barbarzyńska
Według
kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych:
stratoinflacja
stagflacja
slumpflacja
Według
kryterium czynnika czasu:
sekularna
okresowa[3]
Kontrola inflacji
Za kontrolowanie inflacji w większości krajów
odpowiedzialne są banki centralne. W Polsce jest to Narodowy Bank Polski (NBP).
NBP wyznacza cel inflacyjny, do którego chce dążyć – stopę inflacji, którą
uważa na najbardziej korzystną dla gospodarki. Następnie wpływa na poziom
inflacji poprzez odpowiednie dostosowywanie stóp procentowych – tak, aby jak najbardziej
zbliżyć go do celu inflacyjnego.[1]
Wielkie kryzysy
inflacyjne
W Polsce w ciągu pięciu lat cena dolara wzrosła z 9
marek polskich w 1918 roku do około 6,4 miliona.
W tym samym okresie w Rzeszy Niemieckiej wartość
marki niemieckiej w stosunku do dolara zmalała z około 4,20 marek do 4,2
biliona marek za dolara (cena znaczka pocztowego w listopadzie 1923 roku
wynosiła 500 miliardów marek).
W czasie kryzysu ekonomicznego na Węgrzech w 1946
roku miesięczna skala inflacji wynosiła 41,9 biliarda procent (odpowiadało to
podwajaniu się wysokości cen co 15 godzin). U szczytu inflacji jeden znaczek
pocztowy kosztował 20 kwadrylionów (2 z 25 zerami) pengő. Podczas wprowadzania
forintów w sierpniu 1946 przelicznik z pengö wynosił 1 do 400 kwadryliardów
(400 tysięcy kwadrylionów, 4 i 29 zera) pengő.
W latach 1988–1989 wzrosła gwałtownie inflacja w
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
W połowie roku 2008 bank centralny Zimbabwe podał,
że roczna stopa inflacji w tym kraju wynosi 2,2 miliona procent, tym samym była
najwyższa na świecie. Miejscowi ekonomiści (niepowiązani z tym bankiem) sądzili
jednak, że inflacja w kraju wynosiła nawet 7 milionów procent. Według danych z
9 października 2008 inflacja średnioroczna w lipcu podskoczyła do 231 mln
procent, podczas gdy w czerwcu wynosiła 11,2 mln procent. W swojej kulminacji
(w połowie listopada 2008 roku, gdy porzucono walutę lokalną i zalegalizowano
obrót walutami państw ościennych) tempo inflacji przekraczało 50 mld procent
miesięcznie.[3]
Pieniądz jest powszechnym „środkiem wymiany” w transakcjach kupna-sprzedaży. Każdy przyjmuje go za sprzedane towary i usługi, wiedząc o tym, że za pieniądze będzie mógł nabyć inne niezbędne mu dobra (materialne lub usługi). Dzięki pieniądzowi nastąpiło rozdzielenie w czasie transakcji kupna-sprzedaży na dwie odrębne czynności – transakcję kupna oraz transakcję sprzedaży – przez co przestała istnieć konieczność zachowania jedności czasu i miejsca. Towar lub usługa może być sprzedany, a za otrzymane pieniądze dokonać zakupu towaru lub usługi w innym miejscu oraz w innym terminie.
Funkcja obrachunkowa (miernik wartości towarów)
Pieniądz jest „miernikiem wartości”. Przy pomocy pieniądza możliwe jest wyrażenie wartości innych towarów (w postaci cen towarów w jednostkach pieniężnych), ponieważ jest powszechnym ekwiwalentem. Cena jest pieniężnym wyrazem wartości towarów i usług. Wyrażenie wartości towarów i usług w pieniądzu wiąże się z siłąnabywczą pieniądza. Aby określić cenę towaru lub usługi nie trzeba posiadać pieniądza, gdyż pełni on rolę miernika wartości również abstrakcyjnie.
Funkcja płatnicza
Pieniądz jest „środkiem płatniczym”. Pieniądz stał się środkiem płatniczym poprzez oddzielenie się ruchu towarów i świadczonych usług w czasie od ruchu pieniądza. Dzieje się tak dlatego, że zapłata za towar lub usługę nie musi następować natychmiast po ich dostawie. Zarówno sprzedający, jak i kupujący zazwyczaj umawiają się co do terminu zapłaty należności za dostarczone towary lub usługi. Powstaje więc zobowiązanie odbiorcy wobec dostawcy, które wyrównane będzie w formie pieniężnej w terminie późniejszym. Pieniądz spełnia funkcję środka płatniczego również przy pokrywaniu innych zobowiązań, jak np. z tytułu podatków i opłat, wynagrodzeń pracowników, spłaty kredytów, darowizn itp.
Wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym funkcja pieniądza jako środka płatniczego ciągle wzrasta, natomiast jako środka wymiany, maleje. Transakcje gotówkowe występują w obrocie gospodarczym coraz rzadziej, gdyż są zastępowane powszechnie przez obrótbezgotówkowy.
Funkcja tezauryzacyjna
Funkcję „środka przechowywania wartości (tezauryzacji)” pieniądz spełnia wtedy, gdy środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży towarów lub usług nie są przeznaczane na zakup innych towarów lub pokrycie zobowiązań, lecz są przechowywane (oszczędzane).
Przechowywanie pieniędzy jest znacznie łatwiejsze niż innych towarów. Ponadto pieniądz może być w każdej chwili zamieniony na potrzebny towar. Jest on najbardziej płynnym aktywem majątkowym każdego podmiotu gospodarczego lub osoby fizycznej. Można go w każdej chwili wykorzystać jako środek płatniczy. Jednak aby pieniądz prawidłowo spełniał funkcję tezauryzacyjną, musi posiadać zaufanie podmiotów gospodarczych i ludności, w szczególności zaś musi przeważać przekonanie, że jego siła nabywcza nie zmniejszy się w znacznym stopniu.[1]
Narodowy Bank Polski zaprezentował banknoty powszechnego
obiegu o nominałach 10, 20, 50 i 100 złotych ze zmodernizowanymi
zabezpieczeniami. Najważniejsze zmiany, jakie Polacy zobaczą na banknotach już
w kwietniu 2014 roku, to odkryte pole znaku wodnego, wprowadzenie farby
opalizującej i ulepszone zabezpieczenie recto-verso, czyli uzupełniający się
druk obustronny. Zmiana zabezpieczeń banknotów jest operacją czysto techniczną.
Projekty graficzne banknotów się nie zmieniły, ale zastosowanie nowych
zabezpieczeń powoduje, że różnice pomiędzy zmodernizowanymi banknotami a
dotychczas używanymi będą widoczne. Banknot o nominale 200 złotych na razie
pozostanie bez zmian. Banknoty z nowoczesnymi zabezpieczeniami trafiają stopniowo
do obiegu od kwietnia 2014 roku w ramach standardowych operacji zasilania
banków w gotówkę oraz wycofywania banknotów zniszczonych lub uszkodzonych.
Oznacza to, że żaden banknot z nowymi zabezpieczeniami nie trafi do portfeli
Polaków przed tą datą, a banknoty będące obecnie w obiegu pozostaną prawnym
środkiem płatniczym bezterminowo do czasu ich naturalnego zużycia. Wprowadzone
w 1995 roku zabezpieczenia oraz system zasilania obrotu gotówkowego działają
bez zarzutu, a poziom fałszerstw znaków pieniężnych jest w Polsce niski. Jednak
postęp technologiczny, jaki daje się zauważyć w ostatnich latach, wymaga
przeprowadzenia technicznej operacji polegającej na modernizacji zabezpieczeń
banknotów powszechnego obiegu. Jej celem jest zwiększenie bezpieczeństwa obrotu
gotówkowego. Będąca obecnie w obiegu seria banknotów „Władcy polscy” autorstwa
Andrzeja Heidricha została wprowadzona w 1995 roku. NBP przeprowadza operację
zmiany zabezpieczeń banknotów tej serii po raz pierwszy. Takie działania są
podejmowane co jakiś czas przez banki centralne wszystkich krajów. W tym roku
Europejski Bank Centralny wprowadził do obiegu zmodernizowany banknot o
nominale 5 euro. Nowe zabezpieczenia banknotów wprowadziły także Hiszpania – 7
lat przed wstąpieniem do strefy euro, oraz Słowacja i Estonia – 3 i 4 lata przed
przyjęciem euro.
Zmiany:
Wzbogacony znak wodny: Podczas oglądania banknotu pod
światło widać znak wodny przedstawiający wizerunek władcy oraz cyfrowe
oznaczenie nominału „10”. Pole znaku wodnego nie jest zadrukowane.
Nitka zabezpieczająca: Podczas oglądania banknotu pod światło widać
pionową, ciemną linię z cyfrowym oznaczeniem nominału „10” i skrótem „ZŁ”,
widocznymi również w odbiciu lustrzanym. Krój liter mikrotekstu został
zmodyfikowany. Nitka zabezpieczająca została umieszczona w strukturze papieru.
Pas opalizujący: Na odwrotnej stronie banknotu został
umieszczony opalizujący pas w kolorze turkusowym z cyfrowym oznaczeniem
nominału „10” i skrótem „ZŁ”. Pas jest widoczny lub niedostrzegalny w
zależności od kąta patrzenia.
Obrót między kontrahentami może być
realizowany w formie gotówkowej lub bezgotówkowej za pośrednictwem polecenia
przelewu, polecenia zapłaty, czeku rozrachunkowego, akredytywy, rozliczeń
planowych i okresowych rozliczeń saldami oraz kartami płatniczymi.
Jednostki gospodarcze prowadzące ewidencję zmian w stanie aktywów i pasywów w
formie pełnych ksiąg rachunkowych czy księgi przychodów i rozchodów zobowiązane
są do posiadania w banku swojego rachunku, zgodnie z przepisami ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej. Dokonywanie i przyjmowanie płatności
związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem
rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:
stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca
oraz
jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z
nich płatności, przekracza równowartość 15 000 euro przeliczonych na złote
według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski
ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano
transakcji (art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).
Banki mogą prowadzić dla jednostek różne
rachunki np. rachunek bieżący, rachunki pomocnicze, lokat terminowych, kredytów
bankowych, rozliczeń zagranicznych. Podstawowym rachunkiem, otwieranym dla
danej jednostki, na którym gromadzone są środki pieniężne jest rachunek
bieżący. Służy on przede wszystkim do przeprowadzania rozliczeń krajowych. Po
stronie Wn na koncie "Rachunek bieżący" księguje się wszelkie wpływy
na rachunek bieżący jednostki, zaś po stronie Ma wszelkie rozchody z tego
rachunku. Jest to konto aktywne, chociaż na koniec okresu obrachunkowego może
wykazywać dwa salda. Saldo Wn oznacza stan środków pieniężnych jednostki
przechowywanych w banku. Saldo Wn wykazuje się w aktywach bilansu. Saldo Ma
określa poziom zadłużenia na rachunku bieżącym wobec banku z tytułu
wykorzystanego kredytu. Saldo Ma konta "Rachunek bieżący" wskazuje na
zadłużenie jednostki w banku z tytułu udzielonego zgodnie z umową
krótkoterminowego kredytu w rachunku bieżącym. Wykazuje się je w pasywach
bilansu w pozycji zobowiązania z tytułu kredytów bankowych.
Formy obrotu bezgotówkowego :
Typowe formy obrotu bezgotówkowego w Polsce są następujące:
polecenie przelewu,
polecenie zapłaty,
czek rozrachunkowy,
akredytywa,
rozliczenia planowe i okresowe rozliczenia saldami,
polecenie zapłaty,
karty płatnicze.
Polecenie
przelewu
Polecenie przelewu jest najpopularniejszą formą obrotu bezgotówkowego i stanowi
udzieloną dyspozycję dłużnika (odbiorcy) obciążenia jego rachunku kwotę
transakcji i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela (dostawcy) - § 6 ust. 1
zarządzenia prezesa Narodowego Banku Polskiego w sprawie form i trybu
przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków, zwanego dalej
zarządzeniem w sprawie rozliczeń pieniężnych.
Przykład
Jednostka zakupiła w innej jednostce materiały o wartości 5000 zł. Zobowiązanie
uregulowano przelewem. Saldo początkowe na koncie "Rachunek bieżący"
(Wn) - 7000 zł. W księgach rachunkowych jednostki jako dłużnika należy dokonać
następujących zapisów: 1. Faktura VAT za zakupione materiały:
a) wartość faktury - 5000 zł,
b) VAT naliczony 22 proc. - 1100 zł,
c) kwota zobowiązania do zapłaty - 6100 zł Wn konto "Rozliczenie
zakupu"/Ma konto "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami";
2.Przyjęcie materiałów do
magazynu w cenie ewidencyjnej - 5500 zł Wn konto "Materiały"/Ma konto
"Rozliczenie zakupu"; 3.Przeksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów - 500 zł Wn konto "Rozliczenie zakupu"/Ma konto
"Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów"; 4. Przeksięgowanie VAT naliczonego - 1100 zł Wn konto "VAT
naliczony i jego rozliczenie"/Ma konto "Rozliczenie zakupu"; 5. Uregulowanie zobowiązania przelewem - 6100 zł
Wn konto "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"/Ma konto
"Rachunek bieżący".
Polecenie
zapłaty
Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela, obciążenia
określoną kwotą rachunku dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela (§ 7
ust. 1 zarządzenia w sprawie rozliczeń pieniężnych). Przeprowadzanie rozliczeń
w formie polecenia zapłaty jest dopuszczalne pod warunkiem:
1.posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w
bankach, które zawarły porozumienia w sprawie stosowania polecenia zapłaty,
określające w szczególności: zakres odpowiedzialności banków wykonujących
polecenie zapłaty, przyczyny odmowy realizacji polecenia zapłaty przez bank
dłużnika, procedury dochodzenia wzajemnych roszczeń banków wynikających ze
skutków odwołania polecenia zapłaty przez dłużnika, wzory jednolitych
formularzy oraz zasady realizacji przez banki poleceń zapłaty przy użyciu
elektronicznych nośników informacji,
2.udzielenia przez dłużnika wierzycielowi upoważnienia
do obciążenia rachunku dłużnika w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach
zapłaty z tytułu określonych zobowiązań,
3.zawarcia pomiędzy wierzycielem a bankiem prowadzącym
jego rachunek umowy w sprawie stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela
zawierającej w szczególności: zgodę banku na stosowanie formy polecenia zapłaty
przez wierzyciela, zasady składania i realizowania poleceń zapłaty, zgodę
wierzyciela na obciążenie jego rachunku kwotami odwoływanych poleceń zapłaty wraz
z odsetkami, o których mowa w ust. 7, zwróconymi dłużnikowi w związku z
odwołaniem polecenia zapłaty, oraz zakres odpowiedzialności wierzyciela i
banku,
4.maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie
przekracza równowartości przeliczonych na złote według kursu średniego euro
ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu kwartału poprzedzającego kwartał, w
którym dokonywane jest rozliczenie pieniężne:
o1000 euro - gdy dłużnikiem jest oso- ba fizyczna
nieprowadząca działalności gospodarczej,
o10 000 euro - w przypadku pozostałych dłużników.
Czek rozrachunkowy
Czek rozrachunkowy, stanowi dyspozycję wystawcy czeku (trasanta) udzieloną
trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony,
oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku (remitenta) - art. 63e ustawy -
Prawo bankowe, zwanej dalej Prawo bankowe, oraz § 8 zarządzenia prezesa NBP w
sprawie rozliczeń pieniężnych. Na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić
czek rozrachunkowy, rezerwując równocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni
fundusz na pokrycie czeku. Należy zwrócić uwagę, że czek może być przedstawiony
do rozrachunku ze skutkami zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym
posiadacz czeku ma rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową
następuje po uzyskaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków
wystarczających do zapłaty czeku. Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do
rozrachunku ze skutkami zapłaty w banku innym niż bank trasata określa umowa
pomiędzy tym bankiem i posiadaczem czeku.
Przykład
Jednostka "Z" otrzymała czek rozrachunkowy od odbiorcy jako zapłatę
należności na kwotę 25 000 zł. Następnie przekazała do banku czek do
realizacji. Jednostka "Z" powinna zatem dokonać następujących zapisów
w księgach rachunkowych: 1. Otrzymanie czeku rozrachunkowego od odbiorcy jako zapłata
należności - 25 000 zł Wn konto "Krótkoterminowe aktywa finansowe"
(analitycznie: "Czeki obce rozrachunkowe")/Ma konto "Rozrachunki
z odbiorcami", 2. Przekazanie do banku czeku rozrachunkowego do realizacji
- 25 000 zł Wn konto "Środki pieniężne w drodze" (analitycznie:
"Czeki obce")/Ma konto "Krótko- terminowe aktywa finansowe"
(analitycznie: "Czeki obce rozrachunkowe"), 3. Wyciąg bankowy
potwierdzający realizację czeku rozrachunkowego od odbiorcy - 25 000 zł Wn
konto "Rachunek bieżący"/Ma konto "Środki pieniężne w
drodze" (analitycznie: "Czeki obce").
Należy pamiętać, że jeżeli jednostka jest dłużnikiem (trasatem), to wystawione
czeki własne przez jednostkę ujmuje się wyłącznie w ewidencji pozabilansowej po
stronie Wn na koncie "Czeki przekazane", zaś wyksięgowanie
zobowiązania czekowego księguje się po stronie Ma na tym koncie.
Jeżeli jednostka otrzyma zapłatę w formie czeku, którego suma wyrażona jest w
walucie obcej, to na dzień otrzymania wprowadza go do ewidencji bilansowej
według kursu, po jakim wyceniono należność. Na dzień przekazania czeku do
realizacji nie powstaną różnice kursowe. Powstaną dopiero w momencie wpływu
środków pieniężnych na konto jednostki, tj. w chwili realizacji czeku.
Akredytywa Sposób otwierania i realizowania
akredytywy został określony w art. 85-87 Prawa bankowego. Akredytywa jest formą
rozliczeń polegającą na wyodrębnieniu przez bank na wniosek dłużnika środków na
jego rachunku w tym banku i przekazanie ich do banku wierzyciela w celu
dokonania zapłaty za spełnione przez wierzyciela świadczenia. Akredytywa zatem
to inaczej zdeponowanie na osobnym wydzielonym koncie bankowym środków
przeznaczonych dla wskazanego wierzyciela, możliwych do uzyskania po spełnieniu
określonych warunków.
Odbiorca (dłużnik) uzależnia dokonanie zapłaty od
spełnienia określonego świadczenia przez dostawcę. Zapłata następuje, kiedy
dostawca złoży dokumenty stwierdzające wykonanie dostawy. Po dokonaniu zapłaty
następuje zamknięcie akredytywy, a środki, które na niej pozostają jako
niewykorzystane, wracają na rachunek bieżący dłużnika.
Z punktu widzenia wierzyciela sposób zapłaty nie ma wpływu na ewidencję
księgową. Należy pamiętać, że zawsze księguje się przychód gotówkowy w
korespondencji z rozrachunkiem.
Przykład
Firma OMEGA zleciła wykonanie remontu jednostce "A". Umowa wstępna
określiła koszty remontu na 1900 zł. Zawarto z jednostką "A" umowę
akredytywy. Firma OMEGA jest płatnikiem VAT. W księgach rachunkowych firma
OMEGA powinna dokonać następujących zapisów: 1. Otwarcie akredytywy (wyciąg bankowy) - 1900 zł Wn konto
"Akredytywy"/Ma konto "Rachunek bieżący"; 2. Faktura za wykonany remont:
a) wartość faktury - 1404 zł Wn konto "Usługi obce",
b) naliczony VAT 22 proc. - 396 zł Wn konto "VAT naliczony i jego
rozliczenie",
c) do zapłaty - 1800 zł Ma konto "Rozrachunki z odbiorcami i
dostawcami"; 3. Zapłata za remont (wyciąg bankowy) - 1800 zł Wn konto
"Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"/Ma konto
"Akredytywy"; 4. Zamknięcie akredytywy (wyciąg bankowy) - 100 zł Wn konto "Rachunek
bieżący"/Ma konto "Akredytywy".
Rozliczenia planowe i okresowe rozliczenia saldami
Rozliczenia planowe wykorzystywane są przez kontrahentów realizujących stałe i
powtarzalne dostawy. Wówczas kontrahenci mają możliwość planowego ustalenia
kwoty rozrachunków. Można stosować je przy rozliczeniach cyklicznych np. za
energię elektryczną, gaz, telefon, prenumeratę, wynajem lokalu.
Jeżeli jednostka jest odbiorcą, to zgodnie z umową w określonym terminie
przelewa na rzecz dostawcy określoną kwotę wynikającą z planowanych dostaw.
Następnie ustala należne za dany okres niezapłacone kwoty i rozlicza je na
podstawie wystawionych faktur. Natomiast gdy kontrahenci są w stosunku do
siebie dostawcą i odbiorcą, czyli świadczą sobie wzajemnie dostawy lub usługi,
to mamy do czynienia z okresowymi rozliczeniami saldami. Następują one na
podstawie kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań, czyli okresowego
rozliczenia saldami. Rozliczenia tego dokonuje się na podstawie umowy zawartej
z kontrahentami przyjętej przez banki obsługujące kontrahentów.
Karta
płatnicza
Karta płatnicza oznacza kartę identyfikującą wydawcę i upoważnionego
posiadacza, uprawniającą do wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty, a w
przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do
udzielania kredytu - także do dokonywania wypłaty gotówki lub zapłaty z
wykorzystaniem kredytu (art. 4 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego).
Zasady wydawania i używania kart płatniczych oraz prawa i obowiązki stron umów
o karty płatnicze określa ustawa o elektronicznych instrumentach.
Ewidencji w księgach rachunkowych transakcji przy użyciu karty płatniczej
dokonuje się według zasad określonych dla innych rozliczeń bezgotówkowych.
Przykład
Pracownik firmy "X" zakupił na potrzeby jednostki materiały biurowe.
Zobowiązanie zostało uregulowane kartą płatniczą. Faktura VAT dokumentująca
zakup materiałów zawierała dane:
wartość według cen zakupu - 600 zł
VAT naliczony - 132 zł,
kwota zobowiązania ogółem - 732 zł.
W księgach rachunkowych firmy "X"
należy dokonać następujących zapisów: 1. Dane z faktury VAT dokumentującej zakup materiałów biurowych:
a) wartość w cenie zakupu (bez VAT) - 600
zł Wn konto "Rozliczenie zakupu",
b) VAT naliczony podlegający odliczeniu - 132 zł Wn konto "VAT naliczony i
jego rozliczenie",
c) kwota zobowiązania ogółem - 732 zł Ma konto "Rozrachunki z odbiorcami i
dostawcami", d) zarachowanie w ciężar kosztów działalności operacyjnej
wydatków poniesionych na zakup materiałów - 600 zł Wn konto "Koszty według
rodzajów" lub konto zespołu 5/Ma konto "Rozliczenie zakupu";
2.
Obciążenie rachunku bieżącego firmy z tytułu zapłaty kartą płatniczą (wyciąg
bankowy) - 732 zł Wn konto "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"/Ma
konto "Rachunek bieżący".
Beata Piotrowska inspektor w departamencie budżetu i
finansów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie,
specjalistka ds. rachunkowości
Podstawa prawna
ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz. 1807 z późn. zm.)
zarządzenie prezesa Narodowego Banku
Polskiego z 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania
rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków (MP nr 21, poz. 320 z późn.
zm.)
ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo
bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn. zm.)
ustawa z 12 września 2002 r. o
elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. nr 169, poz. 1385 z późn.
zm.)
W Polsce funkcjonuje
Fundacja rozwoju obrotu bezgotówkowego (FROB).
Głównym celem FROB jest działanie na rzecz zrównoważonego
rozwoju obrotu bezgotówkowego, w pierwszej kolejności poprzez obniżenie opłaty interchange(IF). Wypadkową działalności Fundacji
jest zwiększenie dostępności dla konsumentówmiejsc, w których będą mogli zapłacićkartąoraz ograniczenie liczby sklepów, w
których płatność kartą jest możliwa dopiero od określonego poziomu (np. 20 zł).
W latach 2003–2010 liczba transakcji kartowych wzrosła o 550%, przy czym liczba
akceptantów kart o 175%.
Kluczowymi adresatami działań Fundacji
są: przedsiębiorcy (akceptanci kart) i zrzeszające ich organizacje,
administracja rządowa, instytucje nadzoru finansowego, Sejm i Senat RP,
organizacje płatnicze, banki i agenci rozliczeniowi oraz konsumenci
(organizacje konsumenckie).
Pieniądz – towar uznany w wyniku ogólnej zgody jako środek wymiany
gospodarczej, w którym są wyrażone ceny i wartości wszystkich innych towarów.
Jako waluty, krąży anonimowo od osoby do osoby i pomiędzy krajami, ułatwiając
wymianę handlową. Innymi słowy jest to materialny lub niematerialny środek,
który można wymienić na towar lub usługę. Prawnie określony środek płatniczy,
który może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość ściśle związaną z realnym
produktem społecznym.[1]
A tak w skrócie?
Pieniądz to środek, którym
płacimy za dobra w ogólnym tego słowa znaczeniu.
Czym jest
właściwie pieniądz? Czy jest to tylko niewielki przedmiot mający umożliwić
ludziom wymianę, czy może magiczny talizman chroniący przed złymi duchami?
Wiele z nich kunsztem wykonania nie ustępuje najwybitniejszym dziełom sztuki −
chociaż częściej się je liczy, niż właściwie ogląda. Na monetach i banknotach
umieszczane są herby państw i osób, podobizny świętych, władców czy bohaterów
narodowych. Niejednokrotnie upamiętnia się na nich wyjątkowe wydarzenia z
historii. Umieszcza się na nich nie zawsze łatwe do odczytania symbole i
napisy.[2]
Dwa tysiące
lat p.n.e. Ludzie nie tylko nie wiedzieli, czym są papierowe pieniądze, ale w
ogóle nie znali pieniędzy w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Pieniądzem było
wszystko to, co w danej społeczności miało uznaną wartość (np. żywność,
narzędzia, tkaniny, ozdoby). Stały rozwój wymiany towarowej doprowadził do wyzwolenia
w siódmym stuleciu p.n.e. monet i prawie 1600 lat później, w Chinach, pieniądza
papierowego.
Długie stulecia handel polegał na wymianie
przedmiotów. W krajach rolniczych wartość różnych dóbr przeliczano na zboże.
Ziarno miało tę zaletę, że można je było odsypywać bądź dosypywać w dowolnych
ilościach i w ten sposób płacić za dany towar. [3]
Wśród wielu ludów funkcję środka
wymiany spełniały zwierzęta. Już w „Iliadzie”, starożytnym greckim poemacie,
wartość towarów podaje się w ilości zwierząt. Starożytni Rzymianie mawiali pecunia non olet (pieniądz nie
śmierdzi). To powiedzenie cesarza rzymskiego Wespazjana zna chyba każdy. Nie
każdy jednak wie, że wyraz pecunia,
czyli pieniądze, pochodzi od słowa pecus,
oznaczającego bydło rogate, które w czasach przed monetarnych stanowiło umowny
miernik wartości. Podobnie rzecz się miała ze Słowianami, którzy na bydło
mówili skot. Jeszcze w
średniowiecznej Polsce posługiwano się jednostką pieniężną zwaną skojec.[2]
W krajach słowiańskich towary wymieniano też
chętnie na miód i skóry. Za pierwszych Piastów futerka kun i lisów uznawano za
środki płatnicze nawet w oficjalnych dokumentach międzynarodowych. Z datowanej
na 1136 rok bulli papieskiej wynika, że właśnie nimi płacono Kościołowi
dziesięcinę. Czterdzieści futerek wiązano w grzywnę i wyrażano nimi cenę danej
rzeczy.
Jednym z najbardziej
rozpowszechnionych towarów była sól. W Polsce bardzo długo używano jej jako
środek płatniczy, a jedna z dawnych kar sądowych polegała na wyegzekwowaniu od
oskarżonego 300 kruszy, czyli grud soli. Najlepszym dowodem na to, że sól
odgrywała u nas rolę pieniądza, jest powiedzenie „słono za coś płacić”.
W
niektórych rejonach świata ludzie doszli jednak do wniosku, że najwygodniejszą
formą środka płatniczego są metale. Bardzo trwałe, ze względu na małą objętość
łatwe w transporcie i, co równie ważne, łatwo podzielne na mniejsze części
doskonale nadawały się do pełnienia tej funkcji. Początkowo w obiegu znajdowały
się po prostu nie obrobione bryłki metalu, żelazo oraz miedź i jej stopy, a
później metale szlachetne. Przy zakupie danego towaru trzeba było za każdym
razem odważać wynegocjowaną ilość metalu. Tak dokonywano transakcji na przykład
w Egipcie, Babilonii, Asyrii. Zdarzało się też, że z kruszcu odlewano jakiś
przedmioty, które pełniły funkcję środka płatniczego. Mogły to być pierścienie,
siekiery, dzidy. Określano więc cenę dobra, podając na przykład liczbę złotych
siekier albo po prostu wagę metalu. W tym drugim przypadku nie miało znaczenia,
czy położono na szalce odlany przedmiot, czy też bryłę surowego kruszcu.
Sprawdzanie ilości i jakości kruszcu, którym płacono w transakcjach, było
uciążliwe. Każdy, kto chciał handlować, musiał mieć przy sobie wagę i
kowadełko, na którym w razie potrzeby ciął rozgrzany metal. Niektórzy kupcy
zaczęli więc wybijać na kawałkach metalu swoje stemple, gwarantując w ten
sposób, że mają one odpowiednią wagę i odlane zostały z niezafałszowanego
kruszcu.
Moneta
zrewolucjonizowała handel. Wynaleziono ją prawie jednocześnie w VII w. p.n.e. w
kręgu cywilizacji greckiej: w Lidii, położonej na zachodnich wybrzeżach Azji
Mniejszej (dziś Turcji), oraz w Argolidzie (Peloponez), państwie Fejdona, do
którego należała też bogata w pokłady srebra wyspa Egina.[3] Zamiast
różnorakich kawałków kruszcu, które przy każdej transakcji należało ważyć i
odmierzać, stworzono okrągły przedmiot, na którym umieszczano specjalne znaki,
który po prostu wystarczyło policzyć. Emitent – zazwyczaj miasto-państwo,
wybijając na monecie swój symbol, gwarantował jej wartość i jakość. Szczególną
pozycje w świecie greckim posiadały „sówki” − pieniądze bogatych i potężnych
Aten. Przedstawiały one głowę bogini Ateny i sowę.
W Ewangelii
opisana jest historia, według której Jezus przegonił przekupniów handlujących w
świątyni jerozolimskiej, najważniejszym miejscu dla judaizmu. Handel, do
którego odnosi się ta opowieść, był bardzo ciekawie zorganizowany. Ponieważ
świątynia była naturalnym centrum społeczności, idealnie nadawała się na
miejsce targowe. Aby jednak można było brać w nim udział, należało swoje monety
wymienić na specjalne pieniądze świątynne. Pozyskiwane w ten sposób monety służyły
tezauryzacji, czyli po prostu gromadzeniu majątku. W świecie starożytnym
miejsca kultu często słynęły ze znajdujących się w nich bogactw.[2]
W dziejach pieniądza dwa wydarzenia zasługują na
szczególną uwagę: pojawienie się pierwszych monet i wprowadzenie banknotów.
Europejskie pieniądze papierowe sięgają korzeniami 1665 roku, kiedy to szwedzki
Królewski Bank Wymiany zaczął wydawać kwity depozytowe. Określały one ilość
srebra, jaką obywatel umieścił w banku. Podobnych operacji dokonywano też w
Anglii. Początkowo monety trafiły do prywatnych bankierów, którzy wydawali za
nie dokumenty zwane notami. Noty mogły służyć do przeprowadzania wielu
transakcji; oddawano nimi na przykład długi. W każdej chwili można było pójść z
notą do banku i wymienić ją na monety o określonej wartości. W 1694 roku
parlament angielski podjął decyzję o założeniu Banku Anglii, który podobnie jak
szwedzki Królewski Bank Wymiany zaczął przyjmować depozyty w złocie lub srebrze
i wydawać za nie noty (najpierw pisane ręcznie, a od 1729 roku drukowane).
Bankierzy szybko zorientowali się, że prawdopodobieństwo, aby wszyscy
posiadacze not zgłosili się w tym samym czasie po wypłatę depozytu, były
znikome. Niektórzy sądzili nawet, ze kwity lub noty nigdy nie zostaną
przedstawione do wymiany i będą przechodzić od właściciela do właściciela. W
kasie trzymano więc tylko pewną rezerwę pieniędzy na bieżące wypłaty, a resztę
inwestowano. Wypuszczano też własne noty przy okazji udzielania wysoko
oprocentowanych pożyczek. Wiele z nich nie miało pełnego pokrycia w złocie czy
srebrze.
Oczywiście często bankierzy źle
oceniali swoje możliwości lub po prostu oszukiwali. Zdarzały się nadużycia i
niewypłacalność. Wraz z upływem lat coraz więcej państw zastrzegało prawo
emisji not tylko dla jednego banku, nazywanego bankiem centralnym. Dużą rolę
odgrywało w tym wypadku zaufanie. Na przykład Bank Anglii wyeliminował z obiegu
noty mniejszych banków, ponieważ klienci uważali go za najbezpieczniejszą
instytucję tego typu. Dawne kwity i noty stają się pełnoprawnymi pieniędzmi
papierowymi emitowanymi przez jeden bank w każdym państwie.
Ewolucja
pieniądza trwa. W XX wieku pojawił się pieniądz plastikowy, czyli karty
kredytowe. Dzięki nim nie musimy nosić plików banknotów lub sakiewek z
monetami. Wszelkie zobowiązania odpisywane są z naszego konta bankowego. Od 1
stycznia 1999 roku, 12 państw Unii Europejskiej przystąpiło do UGiW (Unii
Gospodarczej i Walutowej) i przyjęło wspólną walutę euro, która początkowo była
w obiegu bezgotówkowym, a od stycznia 2002 roku weszła również do użytku gotówkowego.[3]
Dlaczego łopaty szczęścia nie
dają, czyli historia pieniądza. - Awangarda #20 | Tomasz Osowski
